موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای طبیعی
مه ولات یکی از شهرستانهای استان خراسان رضوی به مرکزیت شهر فیض آباد میباشد که از دو بخش مرکزی و شادمهر تشکیل شده است. این شهرستان از شمال به تربت حیدریه، از شرق به رشتخوار و خواف، از جنوب به گناباد و از غرب به شهرستان خلیلآباد محدود میگردد. بر اساس آمار و ارقام در حدود ۴۹۰۰۰ نفر در این شهرستان و در نقاط مختلف آن ساکن میباشند. جلگه و دشت مه ولات در اراضی شرقی کویر نمک و در قسمت جنوب غربی تربت حیدریه قرار گرفته و در سایه کوههای حصار رود معجن و ادامه کوههای قلعه جوق، بایگ سرخآباد در شمال، کوههای ازغند، کوه سیاه، کوه فدافن در غرب مه ولات و کوه کبیر با جهت شمالی و جنوبی که حدفاصل جلگههای خواف و رشتخوار و گناباد به مه ولات پستی و بلندیهای این منطقه را تشکیل میدهند. شهرستان مه ولات دارای رودخانههایی دائمی است که از جمله میتوان به رود حصار، رود معجن، رود سرخآباد و کال شور اشاره نمود و از نظر اقلیمی منطقهای گرم و خشک و بیابانی و کم باران است.
پیشینه تاریخی
مه ولات یا محولات در متون قدیم با معنای متفاوتی از جمله آبادیهای بهم پیوسته، ماه ولایت یا ولایت ماه و محو نمودن بت و بتپرستی ذکر شدهاست. برای نخستین بار نام مه ولات در کتاب تاریخ بیهق که به سال ۵۶۳ هـ .ق توسط علی بن زید بیهقی تألیف شده آمده است. در صفحه ۸۰ آن مکتوب سخن از مکانی موسوم به ولایت ماه رفته است. افزون بر این تاریخ نگاران و جغرافی نویسان معروفی چون فصیحی خوافی صاحب مجمل مینویسد. در سال ۸۰۷ هـ .ق امرای تیمور تعدادی از اهالی محولات را قتلعام نمودند، همچنین حافظ ابرو در سال ۸۲۳ هـ .ق این منطقه را دارالسلطنه هرات ذکر میکند و در جای دیگر مؤلف روضات- الجنات به غارت و تهاجم به محولات در سال ۸۷۴ اشاره مینماید؛ بنابراین منطقه مزبور نظیر نواحی دیگر خراسان رضوی دارای پیشینه و هویتی مشخص در آن روزگار بودهاست.
وضعیت آب و هوا و اقلیم شهرستان
. اقلیم منطقه با توجه به وضعیت توپوگرافی شمال آن دارای آب و هوای نیمه خشک و قسمت مرکزی و جنوبی آن اقلیمی خشک و کویری دارد